Llefydd i’w darganfod ar Ffordd yr Arfordir

Dyma rai llefydd llai adnabyddus ar hyd Ffordd yr Arfordir. Rydyn ni wedi eu rhoi mewn trefn o'r top i'r gwaelod, ond mae croeso i chi ddewis a dethol wrth drefnu eich taith wrth gwrs. 

Ynys Enlli yw ‘ynys yr 20,000 o seintiau’ a gladdwyd yma ganrifoedd yn ôl, meddai’r chwedl. Mae hynny gryn, gryn dipyn yn fwy na’r boblogaeth bresennol sy’n byw ar yr ynys heddiw. Bu Enlli’n gyrchfan i gael lloches, encilio a phererindota erioed, a dyma lle mae Taith Pererin Gogledd Cymru yn darfod. Yn 2023 hwn oedd y safle cyntaf yn Ewrop i gael ardystiad Noddfa Awyr Dywyll Ryngwladol, gan ymuno â dim ond 16 o safleoedd eraill dros y byd i gyd. Rhwng mis Mawrth a mis Hydref gallwch neidio ar gwch am daith diwrnod i archwilio adar a bywyd môr rhyfeddol yr ynys.

Darllen mwy: Grym eithriadol Enlli

Adeiladwyd y plasty Gothig Fictoraidd yma ger Pwllheli yn y 1850au i gartrefu’r Fonesig Elizabeth Love Jones Parry, a oedd yn wraig weddw, a’i chasgliad celf. Fe’i hachubwyd rhag adfail bron yn y 1970/80au a’i hadfer yn oriel wych Oriel Plas Glyn y Weddw, sy’n dangos llawer o gelf gyfoes o safon uchel. Mae yna hefyd gaffi, theatr awyr agored, llwybrau trwy’r coed, a gallwch aros mewn moethusrwydd.

Hell’s Mouth yw'r enw Saesneg ar Borth Neigwl, ac efallai bod y fan hon yn uffern i forwyr yr hen ddyddiau wrth iddynt geisio morio yma yn nannedd drycinoedd yr Iwerydd. Ond heddiw mae'r traeth pedair milltir o hyd a'i donnau yn nefoedd i syrffwyr, ond os nad ydych yn syrffiwr profiadol, byddwch yn ofalus. Yn dibynnu ar yr amodau, mae’r môr yn gallu bod yn arw a does dim achubwyr bywydau. Mae’r tonnau’n cynyddu yn eu maint wrth i chi fynd tua gogledd y traeth.

Mae traeth hiraf Ceredigion yn rhedeg am dair milltir (5km) o'r Borth hyd at dwyni tywod Gwarchodfa Natur Genedlaethol Dyfi, sy’n ffurfio rhan o Fiosffer Dyfi. Gallwch ddarganfod mwy yng Nghanolfan Ymwelwyr Ynyslas. Pan fydd y llanw ar drai mawr, datgelir boncyffion hynafol coedwig sy’n 5,000 mlwydd oed. Yn ôl y chwedl, dyma Gantre'r Gwaelod, teyrnas hynafol a foddwyd gan y môr ar ôl i Seithennyn y porthor feddwi ac anghofio cau’r llifddorau.

Darllen mwy: Darganfod bywyd gwyllt yn Safle UNESCO Biosffer Dyfi

Roedd y Frenhines Fictoria’n berchen ar Neuadd Ynyshir ar un adeg, a doi yma i ddianc i’r arfordir. Bellach mae gerddi’r plas yn warchodfa natur gan yr RSPB, ac enw’r tŷ yw Ynyshir (heb y ‘Neuadd’) – bwyty ag ystafelloedd sydd wedi derbyn dwy seren Michelin. Mae’r bwyd yn anghredadwy: mae bwydlenni blasu’r cogydd-berchennog Gareth Ward yn cymysgu blasau lleol a rhyngwladol â steil eithriadol.

Darllen mwy: Sêr Michelin sîn bwyd a diod Cymru

Tyfodd y rhan fwyaf o’n trefi harbwr yn organig o amgylch cilfachau naturiol dros y canrifoedd, ond adeiladwyd Aberaeron o’r newydd yn y 1800au cynnar. Mae cyfres wych o adeiladau o gyfnod y Rhaglywiaeth ar hyd yr harbwr, sy’n fwy prydferth fyth oherwydd y ffordd y maent wedi’u paentio. Y mwyaf trawiadol yw'r Harbourmaster indigo, a arloesodd ddatblygiad Cymreig modern o gastrodafarndai celfyddydol gydag ystafelloedd. Mae’n dref fach brysur, yn enwedig yn ystod Gŵyl Bwyd Môr Bae Ceredigion ym mis Gorffennaf.

Pwll y Wrach yw un o olygfeydd mwyaf trawiadol arfordir Sir Benfro: twll crwn enfawr a ffurfiwyd wrth i ogof ddymchwel, a gysylltir â’r môr gan dwnnel. Mae Llwybr yr Arfordir yn mynd â chi dros ben y bwa; ond gall caiacwyr (a morloi) fynd ar y llwybr tanddaearol a glanio ar draeth o gerrig mân yn y ceudwll ei hun.

Bu melin wlân yn y cwm bach coediog hwn ers yr 17eg ganrif, pan fyddai ffermwyr lleol yn dod â chnu’u defaid yma i’w droelli’n edafedd a’i wehyddu’n flancedi. Yr un teulu fu’n berchen ar y lle ers 1912, ac mae Melin Tregwynt yn dal i wneud deunyddiau yn y dull traddodiadol. Yn hyfryd o hynafol eu treftadaeth, diolch i lygad graff am ddyluniadau modern, mae’r cynhyrchion bellach yn ffefrynnau mewn gwestai moethus a chan ddilynwyr ffasiwn ledled y byd.

Yr entomolegydd, ffermwr trychfilod a chyflwynydd teledu Dr Sarah Beynon sy’n rhedeg y fferm weithredol hon, gyda’i chanolfan ymchwil a’i hatyniad i ymwelwyr, ar gyrion Tyddewi. Mae gan y Fferm Drychfilod ddigonedd o negeseuon gwyddonol difrifol i’w rhannu am ecoleg a chynaliadwyedd, ond mae hefyd yn llawer iawn o sbort, yn enwedig os oes gennych chi blant. Mae bwydlen y caffi’n cynnwys llawer o drychfilod y gallwch eu bwyta, yn amlwg.